NGUỒN GỐC CỤM TỪ “CỬU NGŨ CHÍ TÔN”
Người ta thường gọi các bậc đế vương cổ đại là “chân long thiên tử, cửu ngũ chí tôn” 真龙天子, 九五至尊. Tại sao gọi hoàng đế là “cửu ngũ chí tôn”?
Có thuyết cho rằng từ “cửu ngũ” bắt nguồn từ Chu Dịch 周易. Bộ sách này được người Trung Quốc xem là trứ tác triết học kinh điển. Càn 乾 tượng trưng cho trời, Khôn 坤 tượng trưng cho đất, mà quẻ Càn đứng đầu 64 quẻ. Càn là cực dương cực thịnh. Trong quẻ Càn lại có hào “cửu ngũ” 九五 tức hào thứ 5 là tốt nhất. Cho nên người ta dùng “cửu ngũ” để đại biểu cho tướng đế vương chí tôn. Ngoài ra, hào từ ở hào “cửu ngũ” của quẻ Càn là “phi long tại thiên” 飞龙在天, cho nên được đế vương dùng đến.
Còn có một thuyết khác, gọi hoàng đế là “cửu ngũ” là do bởi ở số học thời cổ phân làm số âm và số dương, chẵn là âm, lẻ là dương. Trong số dương thì số 9 là lớn nhất, số 5 ở giữa. Chữ “cửu” 九 (số 9) hài âm với chữ “cửu” 久 (lâu dài), mang ý nghĩa trường trường cửu cửu, vạn thế vạn đại. Nhân đó mà đã dùng từ “cửu ngũ” để chỉ sự chí cao vô thượng của hoàng đế, thiên tử chính chống, vạn thọ vô cương.
Mặc dù cách nói có khác nhau, nhưng cả 2 thuyết đều có ý nghĩa nêu bật hoàng quyền chí cao vô thượng, tôn quý tứ phương. Cho nên hậu thế theo đó mà dùng.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 27/10/2016
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013
